Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Thanh Nga – Bác sĩ Mắt – Khoa khám bệnh và Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế anhhung.mobi Hạ Long.
Đang xem: Phù gai thị
Phù gai thị là một dấu hiệu do nhiều nguyên nhân bệnh gây ra, từ dấu hiệu này có thể phát hiện được các khối u não không gây biểu hiện rõ ràng. Ngoài việc điều trị bệnh phù gai thị tại chỗ, cần xác định được nguyên nhân gây bệnh phù gai thị giác từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.
Gai thị hay đĩa thị là nơi mà thần kinh thị giác đi vào nhãn cầu. Khi soi đáy mắt thấy gai thị bình thường có hình tròn hoặc hình oval đứng, đường kính dọc trung bình khoảng 1,85-1,95mm, đường kính ngang trung bình 1,7-1,8 mm. Ở trung tâm phía sau võng mạc, cách gai thị về phía thái dương có một lỗ nhỏ tập trung nhiều tế bào chóp cỡ nhỏ là vùng cho thị lực tốt nhất gọi là hoàng điểm (điểm vàng).
Phù gai thị là tình trạng phần rìa của đĩa thị giác bị sưng phù và mờ. Hiện tượng phù nề đĩa thị là kết quả của sự tắc nghẽn dòng chảy ở sợi trục của các neuron thần kinh thị, dẫn đến phù sợi trục của đĩa thị.
Các nguyên nhân gây phù gai thị có thể từ nhãn cầu, nội sọ, từ hốc mắt và nguyên nhân toàn thân như:
● Nguyên nhân từ nhãn cầu: Hạ nhãn áp nhiều đột ngột do chấn thương xuyên thủng nhãn cầu; tăng nhãn áp trong bệnh glaucoma (không chính xác),…
● Nguyên nhân hốc mắt: Những nguyên nhân gây đè ép nhiều lên dây thần kinh thị trong đoạn hốc mắt có thể dẫn đến ứ phù gai thị như khối u hốc mắt: u sarcoma,…; áp xe hốc mắt; lồi mắt trong bệnh basedow…
● Nguyên nhân nội sọ: do u nội sọ nguyên phát và di căn; hẹp cống sylvius; tụ máu dưới màng cứng và ngoài màng cứng; xuất huyết màng dưới nhện; dị dạng động – tĩnh mạch não; apxe não; viêm não,…
● Nguyên nhân toàn thân như bệnh tăng huyết áp, bệnh bạch cầu, nhiễm độc thai nghén,…
Người mắc bệnh lý tăng huyết áp có thể là nguyên nhân gây phù gai thị
Phù gai thị nếu không điều trị sẽ chuyển sang tình trạng mạn tính và gây teo gai thị, ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị lực, thậm chí mù lòa.
2. Chẩn đoán bệnh phù gai thị
Để chẩn đoán bệnh phù gai thị cần phải dựa vào triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Các triệu chứng lâm sàng giúp định hướng chẩn đoán và các biện pháp cận lâm sàng giúp đưa ra chẩn đoán chính xác, giúp xác định nguyên nhân gây bệnh.
Các triệu chứng bệnh phù gai thị:
● Có tiền sử phù gai thị thoáng qua với các biểu hiện như: Mất thị lực cả 2 mắt tạm thời trong vài giây, nhức đầu, nhìn đôi, buồn nôn, nôn, ít khi gây giảm thị lực.
● Nếu phù gai thị mạn tính thì có dấu hiệu giảm thị trường và thị lực ở trung tâm nghiêm trọng.
● Khám mắt thấy:
Sưng phù và xung huyết gai thị, bờ gai thị mờ và che lấp các mạch máu.
Dấu hiệu khác: Xuất huyết võng mạc, tĩnh mạch giãn ngoằn ngoèo, chấm trắng bông, điểm mù sinh lý rộng ra.
Nếu phù gai thị mạn tính sẽ thấy teo gai thị, xuất huyết và chấm trắng bông mất đi.
Ngoài ra có một số triệu chứng khác tùy theo nguyên nhân gây bệnh.
Các dấu hiệu cận lâm sàng: Chủ yếu giúp xác định nguyên nhân gây phù gai thị.
● Chụp CT hay chụp MRI não: Được chỉ định trong các trường hợp nghi ngờ có khối u sọ não hay khối u ở hốc mắt, tụ máu ở não, các dị dạng động tĩnh mạch não…
● Nếu không do các nguyên nhân từ sọ não cần làm các xét nghiệm tìm các nguyên nhân khác như chọc dịch não tủy để phát hiện nhiễm khuẩn.
● Chẩn đoán do nguyên nhân các bệnh toàn thân: Công thức máu, sinh hóa máu,…
Xét nghiệm máu giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây phù gai thị
3. Phương pháp điều trị phù gai thị
Nguyên tắc điều trị phù gai thị: Giải quyết rối loạn tuần hoàn, dinh dưỡng tại dây thần kinh thị giác, chống viêm và kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn. Ngoài ra để điều trị triệt để cần chẩn đoán được nguyên nhân gây phù gai thị từ đó tùy thuộc vào từng trường hợp mà có biện pháp điều trị phù hợp.
Xem thêm: Định nghĩa quad – cpu 2 nhân và 4 nhân khác gì nhau
● Dinh dưỡng cho dây thần kinh: bổ sung các loại vitamin nhóm B như vitamin B1, B6, B12.
● Các loại thuốc giãn mạch, tăng cường tuần hoàn.
● Chống viêm: dùng thuốc chống viêm steroid. Corticoid được chỉ định trong trường hợp này vời liều cao đường uống hoặc tiêm. Thường kết hợp cả 2 đường uống và đường tiêm.
Điều trị nguyên nhân gây phù gai thị
Việc điều trị phù gai thị khá phức tạp bởi khi tìm hiểu chính xác được nguyên nhân gây bệnh thì kết quả chữa trị mới ổn định. Vì thế, khi có những triệu chứng nghi ngờ bị phù gai thị cần đến các cơ sở y tế để được khám và điều trị tránh ảnh hưởng tới thị lực và nguy cơ ảnh hưởng tới tính mạng do nguyên nhân gây phù gai thị gây ra.
Phù gai thị là một triệu chứng đáy mắt quan trọng cho bệnh nội thần kinh, do nhiều nguyên nhân gây ra như ở hốc mắt, nhãn cầu, nội sọ và toàn thân.
Gai thị là nơi thần kinh thị giác đi vào nhãn cầu. Khi soi đáy mắt sẽ thấy được đầu dây thần kinh thị giác đó chính là gai thị. Tĩnh mạch và động mạch võng mạc trung tâm cũng xuyên qua vị trí này để đi vào nhãn cầu.
Gai thị nằm lệch về phía mũi và là nơi tập trung các sợi trục của 1-1,2 triệu tế bào hạch võng mạc, các sợi trục này không có myelin. Gai thị bình thường có hình tròn hay hình oval đứng, đường kích ngang trung bình từ 1,7 – 1,8 mm, đường kính dọc trung bình 1,85 – 1,95 mm. Ở trung tâm phía cực sau võng mạc, cách gai thị khoảng 4 mm về phía thái dương có một lỗ nhỏ tập trung nhiều tế bào chóp cỡ nhỏ và là vùng cho thị lực tốt nhất gọi là điểm vàng.
Phù gai thị là sự sưng phù và mờ đi của rìa đĩa thị, xuất hiện do tăng áp lực nội sọ hay có tổn thương chèn ép dây thần kinh. Phù gai thị là một triệu chứng đau mắt quan trọng cho bệnh nội thần kinh. Hiện tượng phù gai thị giác là kết quả của sự tắc nghẽn dòng chảy bào tương ở sợi trục của các neuron thần kinh thị, dẫn tới phù sợi trục của đĩa thị giác.
Phù gai thị có liên quan tới các dấu hiệu khác của rối loạn chức năng thần kinh thị giác, ví dụ như giảm thị lực, mất thị trường, phản xạ đồng tử hướng tâm bất thường. Phù gai thị gây ra khuyết tật thị thường hay gặp đó là sự mở rộng điểm mù sinh lý, thị trường hình ống và mất thị trường dưới mũi.
Các giai đoạn của phù gai thị:
Giai đoạn sớm: khó xác định, dấu hiệu là gai thị cương tụ, bờ gai hơi nhòe đi phần phía thái dương, bờ gai hơi nhô lên và tĩnh mạch hơi giãn.Giai đoạn phát triển hoàn toàn: đĩa thị lồi lên dạng nấm và mất lõm gai sinh lý. Các lớp sợi thần kinh nổi lên dạng tia màu nâu nhạt, bờ gai thị bị xóa, nằm trong một lớp dịch phù lan tỏa. Các gốc mạch máu lớn bị che lấp và tĩnh mạch xoắn vặn, dãn ra. Xuất huyết trên gai quanh gai.Giai đoạn mạn tính: phù gai thị kéo dài hàng tháng và xuất huyết, xuất tiết tan dần. Các động mạch co nhỏ, tĩnh mạch bớt căng và sự lồi lên của đĩa thị cũng giảm dần. Thị trường trung tâm bắt đầu giảm, rối loạn sắc giác, khuyết thị trường ngoại biên.Giai đoạn teo gai: gai thị trở lên bạc màu, trắng bệch, bờ nham nhở, mất bóng. Các mạch máu trên gai mất đi, võng mạch co nhỏ. Mất thị lực trầm trọng và có thể dẫn tới mù lòa.
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới phù gai thị như ở nhãn cầu, nội sọ, hốc mắt và toàn thân.
Nội sọ: những nguyên nhân nội sọ như u nội sọ nguyên phát và di căn u hốc mắt, hẹp cống sylvius, bọc máu ngoài màng cứng và dưới màng cứng do chấn thương, xuất huyết dưới màng nhện, đau đầu dữ dội và có thể xuất huyết trước võng mạc, dị dạng động tĩnh mạch não, viêm não,…
Phù gai thị thường xuất hiện ở cả hai mắt và làm cho điểm mù rộng ra mà không gây giảm thị lực. Những biểu hiện cụ thể của phù gai thị bao gồm:
Nhức đầu, nhìn đôi, buồn nôn và nôn, ít khi giảm thị lực.Khiếm khuyết thị trường và giảm thị lực trung tâm nếu phù gai thị mãn tính.Sưng và xung huyết đĩa thị ở cả hai bên.Xuất huyết võng mạc ở gai thị hoặc quanh gai, tĩnh mạch võng mạc giãn, chấm trắng bông, ngoằn ngoèo, phản xạ đồng tử, sắc giác bình thường và điểm mù sinh lý rộng ra.
Đối với trường hợp phù gai thị mãn tính cần được theo dõi đặc biệt về thị trường và sự đục vỏ của thần kinh thị giác. Phù gai thị mãn tính sẽ tiến triển thành teo gai, xuất huyết và những chấm trắng bông sẽ tiêu đi. Các mạch máu quanh gai sẽ dày và thu hẹp, xung quanh đĩa thị sẽ hình thành những shunt mạch máu gai – thể mi. Và cuối cùng sẽ dẫn tới tổn hại sắc giác, thị lực trung tâm và khiếm khuyết thị trường.
Điều trị phù gai thị sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra. Tuy nhiên việc chẩn đoán tìm nguyên nhân lại vô cùng phức tạp. Do vậy, trước tiên cần giải quyết những rối loạn tuần hoàn và dinh dưỡng tại dây thần kinh, chống nhiễm khuẩn, chống viêm.
Tóm lại, phù gai thị là sự sưng phù và mở đi của đĩa thị do tăng áp lực nội sọ hay tổn thương chèn ép lên dây thần kinh thị giác. Nếu không được điều trị sớm có thể mất thị lực và dẫn tới mù lòa. Do vậy, khi có biểu hiện nhức đầu, nhìn đôi,… cần đến ngay cơ sở y tế và khám mắt thường xuyên, để phát hiện sớm và có biện pháp điều trị kịp thời.
Xem thêm: Gia tai cua nguoi tinh thuc, mơ thấy rắn cắn chân đánh con gì
Để thăm khám và điều trị tại anhhung.mobi, quý khách vui lòng đến trực tiếp hệ thống y tế anhhung.mobi hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.
Hanal Nguyen